انواع مته و قسمت های مختلف آن

اکثر قطعاتی که روزانه با آنها سر و کار داریم دارای سوراخ هستند. سوراخ ها روی قطعات مختلف به منظور تامین فضای مناسب پیچ و مهره، میخ پرچ، پین و یا عبور مایعات و گازها و … ایجاد میشوند. برای ایجاد سوراخ روی قطعه کار از روش های مختلف سوراخکاری  استفاده میشود؛ ابزارآلات متفاوتی برای سوراخ کاری مورد استفاده قرار میگیرند که همه آنها احتیاج به مته دارند.

در این مطلب قسمت های مختلف مته معرفی و مختصرا توضیحی ارائه می گردد.

دنباله مته

دنباله مته یا ساق مته، قسمت انتهای مته است که به سه نظام دریل متصل می‌شود و با سفت شدن سه نظام، در جای خود ثابت می‌شود. دنباله مته در دو شکل استوانه ای و مخروطی ساخته می شود.

بدنه مته

قسمتی از مته که در دو سمت طول آن شیار مارپیچی وجود دارد، بدنه مته است. بیشترین عمق سوراخی که مته ایجاد می کند برابر با طول بدنه مته است.

شیار مته

شیار مته زاویه براده مناسب برای لبه برنده مته ایجاد می کند. این شیارها براده های حاصل از برش را به سمت بیرون هدایت می کنند.

جان مته

فاصله ای که بین دو شیار مارپیچی باقی می ماند جان مته نام دارد. برای استحکام بیشتر مته ها، قطر جان مته در انتهای شیارها بیشتر از ابتدای آنهاست.

 لبه های اصلی

مته دارای دو لبه اصلی است که به صورت شیب دار در نوک مته قرار دارد. طول این دو لبه با هم برابر است. هرکدام از این لبه ها مانند گوه عمل می کنند و براده برداری از قطعه را انجام می دهند.

لبۀ عرضی

از برخورد دو سطح منحنی شیب داری که در سر مته وجود دارد، خطی روی جان مته به وجود می آید که به آن لبه عرضی می گویند.

بیشتر بخوانید: مته خزینه چیست و چه کاربردی دارد؟ | معرفی کاربرد مته خزینه

مدل های مختلف مته

مته ها در صنعت از نظر شکل انواع مختلفی دارند که هر کدام بنا به ویژگی های خاصی که دارند انتخاب شده و مورد استفاده قرار می گیرند.البته نوع و ویژگی های هر مته براساس قطعه کاری که سوراخکاری میشود انتخاب و استفاده میشود. از جمله انواع مته می توان به مته های  HSSآهن ، مته   HSS-COآهن ، مته الماسه بتن ، مته الماسه  گرانیت، مته شیشه،مته خزینه،مته گازور،مته چوب و… اشاره کرد. پرمصرف ترین نوع مته ها برای سوراخکاری آهن و فلزات میباشند و سپس مته های الماسه برای سورخکاری مصالح مختلف ساختمانی و بعد از آن، گروه مته های مناسب کاربری در صنعت چوب کاربرد دارند.

مته‌های مخصوص سورخکاری فلزات

این نوع مته ها براساس مواد اولیه ساخته شده تقسیم بندی میشوند و معروف به مته های HSS(HIGH SPEED STEEL) میباشند که نوع کبالت دار آن که در مصارف سورخکاری فلزات سخت و با طول عمر بالاتر هستند معروف به  HSS-COمیباشند که با درصدهای مختلف کبالت تولید و عرضه میشوند.در انتخاب این نوع مته ها باید دقت شود که جهت کارهای عمومی و قطعه کارهای نرم تر از مته های معمولی HSS و برای امور سورخکاری صنعتی و قطعه کارهای سخت تر از مته های HSS-CO استفاده شود بهتر است.

مته گازور را به نقل از رادایران بشناسید:

“از مته گازور برای سوراخکاری‌های دقیق استفاده می‌شود. این مته سوراخ‌هایی با انتهای پخ و ورودی برش خورده ایجاد می‌کند. مته گازور برش‌هایی به شکل استوانه‌ای به وجود می‌آورند. مته به دور نقطه مرکزی می‌چرخد و تیغه‌های آن چوب را سوراخ می‌کند. این مته می‌تواند برش‌هایی بسیار نازک مانند برش پوست سیب ایجاد کند. گازور سوراخ‌های عمیق با طول ۱۲.۵ میلی متر ایجاد می‌کند. از دریل‌های پرسی برای مته گازور و ایجاد سوراخ‌های عمیق استفاده کنید زیرا با دریل دستی نمی‌توانید این سوراخ‌های عمیق را به وجود بیاورید. از این مته در صنعت کمدسازی و کابینت‌سازی استفاده‌های زیادی می‌شود. مته‌های گازور در سایز‌های مختلف بین ۹ تا ۲۵ میلی‌متر در بازار موجود هستند.”

مته چه کاربردی دارد؟

با توجه به مشخصات انواع مته، هر کدام کاربردهای خاصی دارند. هر یک از مته‌ها با قطر، طول و عمق متفاوتی تولید می‌شوند و بر روی انواع دریل، دستگاه‌های تراشکاری و فرزهای مینیاتوری و انگشتی نصب می‌شوند. در واقع باید از مته به عنوان یک ابزار پرکاربرد در صنعت و حتی کارهای خانگی نام برد.

برای آشنایی با انواع مته باید متریال آن‌ها را خوب بشناسید. در واقع این محصولات براساس کاربردی که دارند، از آلیاژهای متفاوتی نیز تولید می‌شوند. برای مثال، مته‌ای که باید برای بتن و سنگ استفاده شود، از جنس فولاد است. همچنین از نظر ظاهر نیز با هم متفاوت هستند.

معرفی انواع مته

تا به اینجا در مورد کاربرد انواع مته و قسمت‌های مختلف آن صحبت کردیم. به طور کلی این قطعات از نظر شکل ظاهری شامل دو نوع هستند:

• مته‌های مارپیج: برای سوراخ‌کاری‌ روی سطوح سفت و سخت
• مته با طراحی غیرمارپیچی برای سطوح نرم‌تر

انواع مته از نظر متریال نیز عبارتند از:

مته آهنی

این محصول با نوک تیز و زاویه‌دار و به شکل مارپیچی طراحی می‌شود که از آن می‌توانید برای سطوح سفت و سخت استفاده کنید. برخی از انواع مته‌های آهنی با نام HSS شناخته شده‌اند که به رنگ طلایی، سفید و یا مشکی هستند. این نوع مته برای سوراخ‌کاری روی سطوح آلومینیوم، آهن، چوب و قطعات پلاستیکی مناسب است.

مته کبالت

مته کبالت، یکی دیگر از انواع مته در بازار است که برای ساخت آن از 5 یا 8 درصد کبالت (نوعی آلیاژ مقاوم) استفاده می‌شود و به آن‌ها مته HSS CO گفته می‌شود. مته‌های کبالت در مقایسه با مته آهنی کیفیت و عمر طولانی‌تری دارد. البته قیمت آن‌ها نیز به همان نسبت بیشتر است. از این نوع مته می‌توانید برای سوراخ‌کاری روی سطوح مقاوم مثل چدن و استیل هم استفاده کنید.

مته الماسه دیوار

یکی دیگر از انواع مته‌های مارپیچی است که یک سری الماس هشت شکل بر روی نوک آن قرار دارد. مته الماس دیوار دارای مقاومت بالایی است و برای سوراخ‌کاری روی سطوح سفت و سخت مثل گرانیت، بتن، سنگ، کاشی و سرامیک کاربرد دارد.

در این نوع مته شیارهایی به چشم می‌خورد که با فاصله و اندازه یکسان از هم قرار گرفته‌اند. نوعی از مته الماسه دیوار با یک خط برجسته نازک بین شیارهای اصلی تولید می‌شود که به آن مته خاک‌درآور می‌گویند و برای سوراخ‌کردن با سرعت بیشتر کاربرد دارد.

به طور کلی مته الماسه دیوار با قطر، طول و عمق متفاوتی طول می‌شود که می‌تواند به صورت زیر باشد:

• ته‌گرد؛ مناسب برای آچار سه نظام
• چهارشیار؛ مناسب برای دریل بتن‌کن چهارشیار
• پنج‌شیار؛ مناسب برای دریل بتن‌کن پنج‌شیار

مته خزینه

یکی دیگر از انواع مته است که برای ایجاد سوراخ در محل بسته‌شدن پیچ استفاده می‌شود. این نوع مته بیشتر در صنایع چوب کاربرد دارد.

مته گازور

از این نوع مته برای ایجاد سوراخ در محل نصب جک درب‌های کابینت استفاده می‌شود و می‌توان گفت یکی از مته‌های پرکاربرد در صنعت چوب است.

مته پله‌ای

نوع دیگری از مته که از آن برای سوراخ‌کاری روی پلاستیک، چوب و فلزات استفاده می‌شود. این مته به شکل پلکانی و با سایزهای مختلفی طراحی شده است. به طوری که زمان کار نیازی به تعویض مداوم مته ندارید. سایز بزرگ تا کوچک مته‌های پله‌ای آن‌ها را برای کارهای مختلف مناسب می‌کند؛ زیرا با سایز بزرگ تا کوچک این نوع مته که به شکل پلکانی است، می‌توانید سوراخ‌هایی با سایز بزرگ تا کوچک را ایجاد کنید.

مته الماسه ساختمانی

این نوع مته ها مجهز به الماسه در نوک از جنس تنگستن-کارباید میباشند که مناسب جهت سورخکاری مصالح ساختمانی از قبیل بتن ،سیمان،گچ و سرامیک و گرانیت و…میباشند که براساس جنس قطعه کار مورد سورخکاری، مته مناسب انتخاب میشود.

امروزه انواع جدیدی از این نوع مته ها تولید و استفاده میشوند که در دریل های بتن کن سبک تا سنگین در امور ساختمانی کاربرد دارند این نوع مته ها معروف به چهار شیار و پنج شیار هستند که معمولا مته های جهار شیار جهت دستگاههای بتن کن تا 5 کیلو و مته های پنج شیار جهت دستگاههای بالای 5 کیلو و سنگین تر مورد استفاده قرار میگیرند .

بیشتر بخوانید: آموزش بهترین روش تیز کردن مته

مته چوب

با توجه به مصرف زیاد انواع مته در سورخکاری چوب و مصنوعات چوبی ،تنوع این گروه از مته ها نیز نسبت به نوع کاربری بسیار زیاد است ،از انواع مختلف این گروه از مته ها می توان به مته خزینه الماسه جهت خزینه کردن سورخ ها قبل از عملیات پیچ کاری ،مته گازور الماسه جهت سورخکاری های نصب انواع لولاهای کابینت ،مته برگی جهت سورخکاری نصب قفل های کمدی و….اشاره کرد.

سخن آخر

در پایان باید متذکر شد که انواع مختلف مته ها در صنایع مختلف با ویژگی های بسیار متفاوت در حال استفاده هستند که مطالب بالا تنها یک سری اطلاعات عمومی در این حوزه است.