انواع ابزار گچ کاری

برای اینکه بتوانید کاری را به درستی و با دقت و ظرافت انجام دهید، نیاز به ابزار دارید. ابزاری که مخصوص آن فعالیت ساخته و در اختیار کاربران قرار گرفته باشد. گچ کاری نیز از جمله فعالیت‌هایی است که نیاز به ابزار تخصصی دارد. در این مقاله قرار است به معرفی انواع ابزار گچ کاری بپردازیم. کارکرد هر کدام را توضیح دهیم و تاریخچه گچ کاری را مرور کنیم. رونیکس را بخوانید.

معرفی انواع ابزار گچ کاری

امروزه همانطور که در هر شغل و فعالیتی لوازم و وسایل مخصوص آن کار مورد نیاز است، در شغل گچ بری و گچ کاری هم بدون داشتن ابزار و وسایل حرفه‌ای مخصوص، کار با مشکل مواجه شده و در نهایت کیفیت مطلوب را نخواهد داشت، هر چند که گچ کار با سابقه باشد و در کار خود تبحر داشته باشد.

بیشتر بخوانید:آموزش قدم‌به‌قدم راه اندازی موتور برق بنزینی

بنابراین برای انجام عملیاتی مثل گچ کاری در ساختمان نه تنها باید در انتخاب گچ کار دقت کافی را به خرج داد که تجربه و سابقه مناسبی داشته باشد، بلکه باید در انتخاب وسایل و ابزار گچ کاری مورد نیاز هم دقت کافی داشت.

آشنایی با پرکاربردترین ابزار گچ کاری

شاید تصور شود ابزار گچ کاری تنها ماله و استانبولی و دستکش است. اما اینطور نیست. گچ کاری از سفیدکاری دیوار تا ساخت نقوش مختلف روی سقف و تزئینات داخل ساختمان را شامل می‌شود. به همین خاطر ابزار مختلفی برای این کار ساخته و در اختیار کاربران قرار گذاشته شده است.

·         قاشقی

این وسیله در اصل به نام قلم بوم گیر مشهور است و برای انواع و اقسام کارهای گچ کاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. قاشقی از اولین و ابتدایی‌ترین ابزار گچ کاری است.

·         دمبر

دمبر از اصلی‌ترین ابزار گچ کاری است. این وسیله ظاهری شبیه به چاقو دارد. از نوک تیز آن برای شکل دادن به گچ بر روی دیوار و سقف استفاده می‌شود. بیشتر کاربرد این وسیله در قسمت سری محصول است که نوکی تیز دارد.

بومخوار

 ابزاری فلزی است که  برای هموار کردن متن و زمینه گچ بری‌ها استفاده می‌شود. نوک این وسیله حالت مورب دارد که به تمیز کردن زمینه کار کمک می‌کند. از بومخوار می‌توان برای حکاکی، کنده کاری و مرمت و پرداخت اثر نیز استفاده کرد.

بیشتر بخوانید:بررسی بهترین مینی فرزهای بازار ابزار ایران

·         وردنگی

 نوعی ابزار گچ کاری است که برای خط کشی کردن جای گرته شده (چرمه کردن یا سوزنی کردن) استفاده می‌شود. انجام این کار به دلیل این است که بتوان بعد از وردنگی، فعایت‌های مربوط به برش را انجام داد.

·         کاردک

کاردک از ابزار مهم و کاربردی در گچ کاری است. از این وسیله به عنوان ابزاری جهت تمیز کردن دیگر وسایل و یا تعمیر و پرداخت سطح گچ کاری استفاده می‌شود.

·         ماله

ماله از ابتدایی‌ترین ابزار گچ کاری است. ماله بنایی اغلب فلزی با دسته چوبی است. فلز ماله نباید به هیچ عنوان تیز و بُرنده باشد تا سطح کار توسط گچ کار خراب نشود. همچنین توجه داشته باشید که برای لکه‌گیری و گچ کاری نیاز به ماله مخصوص است.

·         استانبولی

 برای انجام هر نوع فعالیت گچ کاری نیاز به استفاده از استانبولی است. برای ساخت گچ و حمل محصول نهایی، باید گچ را به مقدار مورد نیاز با آب مخلوط کرد. این مخلوط درون استانبولی تهیه می‌شود. همچنین مهم است در پایان کار استانبولی به خوبی شسته شود.

·         نقالی 

برای زیر و رو کردن کارهای گچ بری و ساخت و ساز گُل و برگ از ابزاری به نام نقالی استفاده می‌شود. همچنین، از این وسیله می‌توان در حالت دهی و ترمیم گونه‌های خاص گچ بری نیز استفاده کرد. نقالی و دیگر ابزار گچ کاری ممکن است ساده به نظر برسند اما کار با آن‌‌ها نیاز به مهارت و تجربه بالا دارد.

·         دَم بُر

یکی دیگر از ابزارهای اصلی هنر گچ بری که شبیه به چاقو است، دَم بُر نام دارد. برای انجام کلیه کارهای مربوط به برش و حکاکی‌های زینتی و هنری می‌توان از این وسیله استفاده کرد.

·         پرگار

از این وسیله بیشتر برای تعیین اندازه بین قسمت‌های مختلف گچ بری استفاده می‌شود. در حقیقت، برای اینکه بتوان اندازه هر تکیه گچ بری را به طور دقیق بر روی محصول نهایی اجرا کرد، به کار بردن پرگار ضروری است.

·         الک

 برای پیاده سازی سبک‌های مختلف گچ بری، ابزار زنی، سفیدکاری و همچنین زیرسازی سطوح، گچ الک می‌شود. گچ الک شده، دانه های بسیار ریزی داشته و برای اجرای ظریف کاری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. الک‌ها بر اساس گچ مورد نیاز، دسته بندی می‌شود.

·         گونیا

در فرآیند گچ کاری ممکن است محل تقاطع دو دیوار زاویه ۹۰ درجه ایجاد نکند، به همین دلیل گچ کاران از محصولی به نام گونیا استفاده می‌کنند تا زوایا دقیق باشد.

·         گلویی

از این محصول برای ایجاد تزئینات داخلی در کنج کار، جایی بین سقف و دیوار و حاشیه دور سقف‌ها استفاده می‌شود. این ابزار هم اکنون در بازار در متریال پلی یورتان تولید می‌شود که می‌تواند برای انجام کار گلویی مورد استفاده قرار گیرد.

·         کشوزنی

 توانایی استفاده از گچ خوش مایه می‌تواند به صورت کشوزنی (ابزار زنی) انجام شود. برای کشوزنی از وسایل مختلف استفاده می‌شود مانند ابزاری که بر لبه جاسازی می‌خورد و ابزاری که بر سطح کار می‌خورد.

معرفی ابزار دیگر گچ بری

ابزار پراستفاده و مرسوم گچ بری را به شما معرفی کردیم. اما چند ابزار دیگر هم وجود دارد که ممکن است همیشه مورد استفاده قرار نگیرد. ابزاری مانند:

·         حاشیه پَخ

سطحی که زاویه‌ای غیرقائم (مورب) با سطح دیگر ایجاد می‌کند.

·         تاج

 وسیله‌ای است که مقطع دو خم به شکل یک S کشیده دارد.

·         نیم گرد

 محصولی است که مقطع عرض نیم دایره دارد. و برای شکل دهی استفاده می‌شود.

·         ربع گرد

وسیله‌ای محدب است که مقطع مربع دایره‌ای دارد.

·         قاب

 صفحه‌ای مستطیل شکلِ فرو رفته یا برجسته روی یک دیوار است که به طور مشخص با یک کتیبه، نقاشی یا پیکره، اجرا می‌شود

تاریخچه گچ بری در ایران و جهان

بعد از آشنا شدن با انواع ابزار گچ بری بهتر است با تاریخچه این هنر نیز آشنا شویم. در ایران گچ از زمان‌های بسیار دور مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

کاربرد گچ در پوشش قوسی کانال ها در قسمتی از بناهای تخت جمشید از دوره هخامنشی به یادگار مانده است. ملات گچ در دوره ساسانیان در اسکلت سازی بناها و همچنین جهت نماسازی کاربرد فراوان داشته است.

آثار موجود کهن در ایران نشان می‌دهد که هنرمندان ما از قرن سوم هجری به تزئین محراب توجه کرده‌اند همچنین تاریخچه ابزار گچ کاری نشان می‌دهد که بسیاری از این ابزار برای اولین بار در ایران اختراع شده و مورد استفاده قرار گرفته اند.

یکی از پدیده‌های هنری در معماری بی همتای ایران هنر گچ کاری است که در کاوش‌های باستان شناسی نمونه‌ها و نشانه‌هایی از رواج این هنر در روزگار ساسانی به دست آمده است. یکی از کاربردهای ویژه گچ، اندود کردن دیوارها و آراستن سطوح داخلی ساختمان‌ها است و هنر گچ کاری این آراستگی را به حد کمال و دلنوازی می‌رساند .

آثار گچ کاری را در دوره‌های مختلف تاریخ ایران و تاریخچه ابزار گچ کاری می‌توان مشاهده کرد و برای نمونه می‌توان به بناهای تاریخی ذیل اشاره نمود:

• مسجد علویان همدان در دوره سلجوقی
• بقعه بایزید بسطامی در دوره ایلخانی
• بقعه شیخ احمد جامی در تربت جام در زمان تیموری
• کاخ عالی قاپو اصفهان در دوره صفوی
• عمارت کلاه فرنگی شیراز در زمان زندیه
• کاخ گلستان در تهران در زمان قاجار

زیباترین و پیچیده‌ترین گچ‌ کاری‌ها در زمان سلجوقیان انجام شده است. در این عصر با کتیبه‌هایی که نقش‌های مفصل و پرکار داشتند اطراف محراب را می‌پوشاندند.

قسمت بالا و اطراف طاقِ نوک تیز طاقچه‌ای را، حاشیه احاطه کرده بود و معمولاً در بخش بالا حاشیه زیادتری با نقش‌های درشت‌تر با استفاده از ابزار مخصوص گچ کاری ایجاد می‌کردند.

اطراف طاق مرکزی حاشیه مستطیلی منقوش می‌شد و طرح‌ها عبارت بودند از نقوش اسلیمی، نقش مو و تاک و برگ هایی که سوراخ شده و شکل لانه زنبور به خود گرفته بودند.

تاریخچه گچ کاری و گچ بری در جهان نیز به دوران رومیان باستان برمی‌گردد. البته استفاده از گچ کاری به طور گسترده‌ای در اروپای قرون وسطی رواج پیدا کرد.

 در این دوران از اواسط قرن ۱۳ سنگ گچ برای گچ کاری دکوراسیون داخلی و خارجی ساختمان ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. با این تفاوت که در آن زمان مو به همراه مواد افزودنی دیگری (مانند مالت، آبجو، شیر و تخم مرغ) به عنوان تقویت کننده برای کمک به ترکیب و انعطاف پذیری گچ به کاربرده می‌شد.

سوالات متداول

ابزار گچ کاری و گچ بری تفاوت دارد؟
ابزار عمومی این دو کار یکسان است اما وقتی کار جنبه تخصصی به خود می‌گیرد ابزار متفاوت می‌شود.
گچ کاری کاری تخصصی است یا کارگز عمومی هم می‌تواند انجام دهد؟
مسلما گچ کاری و گچ بری کاری تخصصی است و نیاز به دانش، تجربه و تخصص کافی دارد.

استفاده از گچ کاری به طور گسترده‌ای در اروپای قرون وسطی رواج داشت. در این دوران از اواسط قرن ۱۳ سنگ گچ برای گچ کاری دکوراسیون داخلی و خارجی ساختمان ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. با این تفاوت که در آن زمان مو به همراه مواد افزودنی دیگری (مانند مالت، ادرار، آبجو، شیر و تخم مرغ) به عنوان تقویت کننده برای کمک به ترکیب و انعطاف پذیری گچ به کاربرده می‌شد.

امروزه اما همانطور که در هر شغل و فعالیت لوازم و وسایل مخصوص آن کار مورد نیاز است، در شغل گچ بری و گچ کاری هم بدون داشتن ابزار و وسایل حرفه ای مخصوص، کار با مشکل مواجه شده و در نهایت کیفیت مطلوب را نخواهد داشت، هر چند که گچ کار با سابقه باشد و در کار خود تبحر داشته باشد.

بنابراین برای انجام عملیات مهمی مثل گچ کاری در ساختمان، که کوچکترین اشتباه به چشم می آید، نه تنها باید در انتخاب گچ کار دقت کافی را به خرج داد که تجربه و سابقه مناسبی داشته باشد، بلکه باید در انتخاب وسایل و ابزار گچ کاری مورد نیاز هم دقت کافی داشت.

از این رو اشنایی با انواع ابزار گچ کاری در انتخاب صحیح آنها میتواند به شما کمک کند در ادامه به معرفی ابزار گچ کاری جدید و قدیمی خواهیم پرداخت.

آشنایی با پرکاربردترین ابزار گچ کاری

قاشقی: این وسیله در اصل به نام قلم بوم گیر مشهور است و برای انواع و اقسام کارهای گچ کاری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

دمبر: اصلی‌ترین ابزار گچ ‌کاری، دمبر است. در حقیقت، اگر بخواهید گچ کاری را به هنر تبدیل کنید، باید از دمبر استفاده کنید. این وسیله فلزی مانند چاقو است، ولی تنها بخش تیز آن در قسمت نوک وسیله است.

بیشتر بخوانید: بازسازی ساختمان – اشتباهاتی که هزینه بازسازی ساختمان را زیاد میکند

بومخوار: ابزاری فلزی است که  برای هموار کردن متن و زمینه گچ بری‌ها استفاده می‌شود. نوک این وسیله حالت مورب داشته که به تمیز کردن زمینه کار کمک می‌کند. از بومخوار می‌توان برای حکاکی، کنده کاری و مرمت و پرداخت اثر نیز استفاده کرد.

وردنگی: نوعی ابزار گچ کاری است که برای خط کشی کردن جای گرته شده (چرمه کردن یا سوزنی کردن) استفاده می‌شود. انجام این کار به دلیل این است که بتوان بعد از وردنگی، فعایت‌های مربوط به برش را انجام داد.

کاردک: ابزار گچ کاری مهم و پرکاربردی است. از این وسیله به عنوان وسیله‌ای دم دستی جهت تمیز کردن دیگر ابزارها و یا تعمیر و پرداخت سطح گچ کاری شده استفاده می‌شود.همچنین به نقل از سایت نیو خونه:

“کاردک ابزاری کاربردی برای انجام دادن کارهای مختلف است از این وسیله برای تراشیدن سطوح و بتونه کاری استفاده می کنند این ابزار دارای انواع مختلفی می باشد که از لحاظ اندازه تیغه و دسته با یکدیگر متفاوت هستند و هر کدام برای انجام دادن کاری مناسب می باشند کارتک ها از یک دسته و تیغه صاف تشکیل شده اند این تیغه ها به دلیل ساختاری ظریفی که دارند به خوبی در فضاهای باریک مانند گوشه های دیوار و پنجره وارد می شوند و کار بتونه کاری و غیره را برای شما انجام می دهند.

هنگامی که قصد بتونه کاری درب و پنجره را داریم به ابزاری نظیر کارتک نیاز خواهیم داشت بدون این وسیله امکان انجام دادن این کار بسیار سخت خواهد بود این ابزار به دلیل داشتن تیغه های تیز و مسطح به شکلی مناسب و بدون کثیف کردن شیشه های درب و پنجره کار بتونه کاری را برای ما انجام می دهند همچنین هنگامی که می خواهیم لکه های چسیبده شده به سطوح مختلف مانند شیشه ها را تمیز کنیم می توانیم از این وسیله استفاده نماییم این ابزار امروزه در موارد مختلفی مورد استفاده قرار می گیرند آنها کارکردی بسیار ساده و آسان دارند.”

ماله: از ابتدایی‌ترین ابزار گچ کاری است. ماله بنایی اغلب فلزی با دسته چوبی است. فلز نباید به هیچ عنوان تیز و بُرنده باشد، تا سطح کار توسط گچ کار خراب نشود. همچنین توجه داشته باشید که برای لکه گیری و گچ کاری نیاز به ماله مخصوص است.

استانبولی: برای انجام هر نوع فعالیت گچ کاری نیاز به استفاده از استانبولی است. برای ساخت گچ و حمل محصول نهایی، باید گچ را به مقدار مورد نیاز با آب مخلوط کرد. همچنین مهم است در پایان کار، استانبولی به خوبی شسته شود.

نقالی: برای زیر و رو کردن کارهای گچ بری و ساخت و ساز گُل و برگ از ابزاری به نام نقالی استفاده می‌شود. همچنین، از این وسیله می‌توان در حالت دهی و ترمیم گونه‌های خاص گچ بری نیز استفاده کرد.

دَم بُر: یکی دیگر از ابزارهای اصلی هنر گچ بری که شبیه به چاقو است، دَم بُر نام دارد. برای انجام کلیه کارهای مربوط به برش و حکاکی‌های زینتی و هنری می‌توان از این وسیله استفاده کرد.

بیشتر بخوانید: تاریخچه ابزار گچ کاری

پرگار: از این وسیله بیشتر برای تعیین اندازه بین قسمت‌های مختلف استفاده می‌شود. در حقیقت، برای اینکه بتوان اندازه هر کار گچ بری را به طور دقیق بر روی محصول نهایی اجرا کرد، به کار بردن پرگار ضروری است.

الک: برای پیاده سازی سبک‌های مختلف گچ بری، ابزار زنی، سفیدکاری و همچنین زیرسازی سطوح، گچ الک می‌شود. گچ الک شده ، دانه های بسیار ریزی داشته و برای اجرای ظریف کاری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گونیا: از این وسیله برای گونیا کردن دیوارها استفاده می‌شود. در فرآیند گچ کاری ممکن است محل تقاطع دو دیوار زاویه 90 درجه ایجاد نکند، به همین دلیل گچ کاران از محصولی به نام گونیا استفاده می‌کنند.

گلویی: از این محصول برای ایجاد تزئینات داخلی در کنج کار، جایی بین سقف و دیوار و حاشیه دور سقف‌ها اجرا می‌شود. این ابزار هم اکنون در بازار در متریال پلی یورتان تولید می‌شود که می‌تواند برای انجام کار گلویی مورد استفاده قرار گیرد.

کشوزنی: توانایی استفاده از گچ خوش مایه می‌تواند به صورت کشوزنی (ابزار زنی) انجام شود. برای کشوزنی از وسایل مختلف استفاده می‌شود مانند ابزاری که بر لبه جاسازی می‌خورد و ابزاری که بر سطح کار می‌خورد و… .

دیگر وسایل گچ کاری داخل ساختمان عبارتند از:

حاشیه پَخ: سطحی که زاویه‌ای غیرقائم (مورب) با سطح دیگر ایجاد می‌کند.

کاو مسطح: ابزار معقر دارای خط کناره نهایی که یک ربع دایره را ایجاد می‌کند.

تاج: وسیله‌ای است که مقطع دو خم به شکل یک S کشیده دارد.

نیم گرد: محصولی است که مقطع عرض نیم دایره دارد.

ربع گرد: وسیله‌ای محدب است که مقطع مربع دایره‌ای دارد.

محدب:  محصولی است که مقطع مربع دایره‌ای دارد.

قاب: صفحه‌ای مستطیل شکلِ فرو رفته یا برجسته روی یک دیوار است که به طور مشخص با یک کتیبه، نقاشی یا پیکره، اجرا می‌شود.

به نقل از سایت سیوان لند درباره انواع ابزار گچ کاری می‌توان گفت:

“دیگر ابزار گچ کاری

برای گچ کاری ابزارهای متنوع دیگری نیز وجود دارند که می‌توان اشکال مختلفی را ایجاد کرد. در میان این وسایل و ابزار گچ کاری می‌توان به حاشیه پخ، کاو مسطح، تاج، نیم‌گرد، ربع‌گرد محدب و قاب اشاره کرد.”