نکات ایمنی کار در ارتفاع: بررسی 11 اصل ایمنی برای کار در ارتفاع

فرقی نمی‌کند که مشغول ساختمان‌سازی و بنایی باشید یا نماکاری و نماشویی ساختمان؛ آتش‌نشان باشید یا ساختمان‌های بلند را رنگ‌آمیزی و رنگ‌زدایی کنید. کار در ارتفاع چهارمین شغل خطرناک دنیا است و سقوط افراد یا اشیا از ارتفاع، اولین و مهم‌ترین خطری است که افراد شاغل در این فعالیت‌ها را تهدید می‌کند. البته کار در ارتفاع، به مشاغلی که اشاره کردیم محدود نمی‌شود. مشاغلی زیادی در دنیا وجود دارند که در آن‌ها کار در ارتفاع، جزء جدایی‌ناپذیری از حرفه کارکنان است. طبق آیین‌نامه ایمنی کار در ارتفاع، هرگونه کار و فعالیتی که در ارتفاع بیشتر از 1,2 متر از سطح مبنا ایجاد شود، به‌عنوان کار در ارتفاع تعریف می‌شود و باید دستورالعمل‌های ایمنی مربوطه را برای انجام این قبیل کارها رعایت کرد.

اگر حرفه شما هم در دسته مشاغل مرتبط با کار در ارتفاع قرار می‌گیرد، برای جلوگیری از تمام مخاطرات احتمالی باید اصول ایمنی را رعایت کنید. در این مقاله از مجله رونیکس ضمن بررسی 11 اصل ایمنی، نکات ایمنی کار در ارتفاع را بیان می‌کنیم.

رونیکس را بخوانید!

رعایت الزامات عمومی کار در ارتفاع توسط کارفرما، مجری، پیمان‌کار و سایر عوامل اجرایی

در آیین‌نامه ایمنی کار در ارتفاع، رعایت الزامات عمومی شامل 24 ماده می‌شود که در این بخش، بعضی از مهم‌ترین نکات را بیان می‌کنیم:

• ﻛﺎﺭﻓﺮﻣﺎ موظف ﺍﺳﺖ ﻣﺨﺎﻃﺮﺍﺕ احتمالی محل کار را ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻭ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ کرده ﻭ نسبت به ﺍﻳﻤﻦ‌ﺳﺎﺯﻱ ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎﺭ ﺍﻗﺪﺍﻡ کند.
• عطف به ﻣﺎﺩﻩ 88 ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻛﺎﺭ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ، تمام تولیدکنندگان، واردکنندگان، عرضه‌کنندگان،‌ فروشندگان و بهره‌برداران از ابزارها، دستگاه‌ها و تجهیزات کار در ارتفاع، باید استانداردهای مربوط به تولید تجهیزات و الزامات ایمنی و حفاظتی را رعایت کنند.
• ﺣﻤﻞ‌ و جابه‌جایی، ﻧﺼﺐ، ﺟﻤﻊ‌ﺁﻭﺭﻱ، ﺍﻧﺒﺎﺭ ﻭ ﻛﺎﺭکردن ﺑﺎ تجهیزات، دستگاه‌ها و ﻣﺎﺷﻴﻦ‌ﺁﻻﺕ ﻛﺎﺭ ﺩﺭ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ نباید برای کارگران و سایر افراد هیچ‌گونه خطری را ایجاد کند.

بیشتر بخوانید: رنگ کلاه ایمنی؛ راهنمای استاندارد در صنایع برق، ساختمان و پتروشیمی

آموزش نکات ایمنی کار در ارتفاع

لازم است کارکنان برای رعایت اصول ایمنی کار در ارتفاع به‌صورت دوره‌ای آموزش ببینند. محتوای این دوره‌ها معمولاً شامل مواردی مانند نکات زیر می‌شود:

• شناخت خطرات احتمالی
• نحوه ایمن‌سازی پروژه‌ها برای کار در ارتفاع
• شناخت روش‌ها، ماشین‌آلات و تجهیزات ایمنی کار در ارتفاع
• شناخت تابلوهای ایمنی
• آشنایی با تجهیزات و لوازم حفاظت فردی
• کاربرد روش‌ها و تجهیزات پیشگیری از سقوط ابزارها و مصالح هنگام کار در ارتفاع
• واکنش مناسب در شرایط اضطراری

استفاده از کلاه ایمنی، حافظ جان کارکنان

کلاه ایمنی یکی از مهم‌ترین تجهیزات ایمنی است که برای پیشگیری از صدمات احتمالی در محیط کار از آن استفاده می‌شود.

در کارگاه‌های ساختمان‌سازی و عملیات عمرانی، آتش‌نشانی و تمام مشاغل مرتبط با کار در ارتفاع، اهمیت استفاده از کلاه ایمنی دوچندان می‌شود. این کلاه با کلاه ایمنی مهندسی تفاوت‌هایی دارد؛ معمولاً مقاوم‌تر از سایر انواع کلاه ایمنی است و لبه ندارد تا کارکنان دید بهتری در محیط کار خود داشته باشند. این کلاه‌ها بسته به میزان مقاومت به جریان الکتریسیته به سه نوع A، B و C تقسیم‌بندی می‌شوند.

کمربند ایمنی برای کنترل‌ ارتفاع

کمربند ایمنی هم از مهم‌ترین تجهیزات مورد نیاز در دستورالعمل ایمنی کار در ارتفاع است که برای حمایت از بدن کارکنان مورد استفاده قرار می‌گیرد. کمربند، ناحیه کمر فرد را می‌پوشاند و از جنس الیاف طبیعی یا ترکیبات پلی‌مری است. زمانی کمربند بیشتر به کار می‌آید که فرد لازم باشد به‌صورت کنترل‌شده ارتفاع خود را کاهش دهد. کمربند قلاب بزرگ، کمربند ایمنی دو قلاب، کمربند ایمنی شوک‌دار، کمربند پاراشوت و … از انواع کمربندهای ایمنی کار در ارتفاع هستند.

طناب برای حداکثر ایمنی

از انواع طناب تکیه‌گاهی، عملیات، دینامیکی، ایمنی، پشتیبان و نیمه‌استاتیک برای کاهش نیروی ضربۀ حاصل از سقوط هنگام کار در ارتفاع استفاده می‌شود.

شاید بپرسید اگر این نکات ایمنی کار هنگام کار در ارتفاع رعایت نشود چه می‌شود؟
جواب اینجا است:

حادثه سقوط در یک پروژه ساختمانی

در یک پروژه ساختمانی در یکی از شهرهای بزرگ، کارگری به نام امیر که مشغول کار در ارتفاع بود، از بام یک ساختمان در حال ساخت سقوط کرد و متأسفانه جان خود را از دست داد. دلیل اصلی این حادثه عدم استفاده از کمربند ایمنی بود.

شرح حادثه: امیر در حال نصب سقف روی طبقه‌ ششم ساختمان بود و به دلیل عدم نصب صحیح نرده‌های حفاظتی و نبود سیستم‌های ایمنی مناسب، نیاز به استفاده از کمربند ایمنی حس می‌شد. او به‌جای استفاده از کمربند ایمنی، به تکیه بر نرده‌های موقت که از کیفیت کافی برخوردار نبودند، اکتفا کرد.

شرح حادثه: امیر در حال نصب سقف روی طبقه‌ ششم ساختمان بود و به دلیل عدم نصب صحیح نرده‌های حفاظتی و نبود سیستم‌های ایمنی مناسب، نیاز به استفاده از کمربند ایمنی حس می‌شد. او به‌جای استفاده از کمربند ایمنی، به تکیه بر نرده‌های موقت که از کیفیت کافی برخوردار نبودند، اکتفا کرد.

لایف لاین، سیستم ایمنی برای حفاظت از جان افراد

برای آن دسته از افرادی که روی داربست و در ارتفاع بالا مشغول کار هستند، لایف لاین، انتخابی ضروری جهت حفاظت از جان آن‌ها است. لایف لاین یا خط نجات از اتصالات عمودی و افقی طناب‌ها یا کابل‌هایی تشکیل شده که نهایتاً به تجهیزات ایمنی به افرادی که در ارتفاع کار می‌کنند، وصل می‌شود.

لایف لاین، کاربر را در زمان سقوط، معلق نگه می‌دارد. از لایف لاین‌های عمودی معمولاً برای کار روی دکل‌های نفت، دکل‌های مخابرات و دکل‌های برق استفاده می‌شود. لایف لاین افقی برای استفاده در سطوح شیب‌دار، اسکلت ساختمان، لبه پرتگاه و روی شیشه نمای ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فرود نرم و ایمن با توری ایمنی

توری ایمنی در سازه‌های بلند و ساختمان‌ها، به دلیل قابلیت ارتجاعی خود موجب فرود ایمن افراد هنگام سقوط از ارتفاع می‌شود. سیستم‌های بازدارندۀ سقوط به‌وسیله توری ایمنی در پروژه‌های ساختمانی و صنعتی معمولاً به چهار دسته تقسیم‌بندی می‌شوند:

• در سیستم S، توری ایمنی در زیر سازه‌ها نصب می‌شود.
• در سیستم T، توری به صورت سپر حفاظتی دور تا دور ساختمان نصب می‌شود.
• در سیستم U، توری ایمنی در لبه پرتگاه نصب می‌شود.
• در سیستم V، توری سقوط اشیا و افراد را متوقف می‌کند.

نکات ایمنی بالابرها

بالابرها از تجهیزات ضروری کار در ارتفاع هستند. لازم است این تجهیزات جهت ایمنی حداکثری به انواع حسگر وزن بار، حسگر فعال حرکت و دکمه‌های اضطراری برای توقف های ضروری و محدودکننده ارتفاع مجهز باشند. افزون‌براین، لازم است افراد زیر بالابرها تجمع نکنند. تعادل بالابرها هنگام کار در ارتفاع نیز از نکات بسیار مهمی است که باید به آن توجه شود.

به نقل از سایت کیوپیکت می توان گفت:

کار در ارتفاع می تواند خطرات و چالش های خاصی را به همراه داشته باشد و اجرای اقدامات ایمنی برای جلوگیری از حوادث و صدمات بسیار مهم است. این موضوع شامل مواردی می شود که استفاده از تجهیزات ایمنی مانند هارنس، نرده های محافظ و شبکه های ایمنی و همچنین ارائه آموزش به کارگران برای اطمینان از درک و رعایت روش های ایمنی مناسب باشد.
مقررات و دستورالعمل های کار در ارتفاع بسته به کشور و نوع صنعت متفاوت است، اما هدف اصلی به حداقل رساندن خطرات مرتبط با وظایف انجام شده در موقعیت های مرتفع و تضمین ایمنی و رفاه کارگران است.
به فعالیت های که در مکان های مرتفع با ارتفاع بیش از ۱.۲۰ متر از سطح مبنا باشد کار در ارتفاع محسوب می شود.

نکات ایمنی نردبان‌ها

مطابق آیین‌نامه ایمنی کار در ارتفاع، نردبان باید شرایط خاصی داشته باشد که در این بخش، چند مورد از آن‌ها را بیان می‌کنیم:

• استفاده از نردبان در مواردی مانند روی داربست یا جایگاه کار در ارتفاع، به عنوان الوار و زیرپایی، پل ارتباطی بین دو جایگاه کار در ارتفاع ممنوع است.
• حداکثر طول نردبان قابل حمل، 10 متر است.
• فاصله بین پله‌های نردبان از همدیگر برابر بوده و در محدوده 35-25 سانتی‌متر قرار دارد.
• کاربرد نردبان با پله‌های طنابی ممنوع بوده و فقط زمانی مجاز است که نتوانید از انواع دیگر نردبان استفاده کنید.

نکات ایمنی داربست‌ها

داربست‌ها طبق آیین‌نامه ایمنی کار در ارتفاع باید شرایط خاصی داشته باشند و در این بخش، چند مورد از این نکات را بررسی می‌کنیم:

• کارفرما موظف است نسبت به نصب تابلوی مشخصات روی داربست اقدام کند. نام و مشخصات شرکت، نام و نام خانوادگی مدیر مسئول و مدیر فنی روی این تابلو قید می‌شود.
• ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺩﻭ پایه ﻋﻤﻮﺩﻱ یا دهانه ﺩﺍﺭﺑﺴﺖ حداکثر 2,4 متر است.
• داربست باید بتواند حداقل 4 برابر بار وارده را تحمل کند.
• لازم است ﺟﺎیگاه ﻛﺎﺭ ﺩﺭ ﺩﺍﺭﺑﺴﺖ ﺣﺪﺍﻗﻞ ﻳﻚ ﻣﺘﺮ نسبت به انتهای پایه‌های عمودی پایین‌تر باشد.
• در شرایط نامساعد جوی لازم است کار روی داربست تعطیل شود.

نکات ایمنی جایگاه کار

با توجه به آیین‌نامه ایمنی کار در ارتفاع، در جایگاه کار باید نکات ایمنی کار در ارتفاع رعایت شود. در این بخش، به چند مورد از این نکات می‌پردازیم:

• لازم است جایگاه کار کاملاً تمیز و فاقد مواد لغزنده باشد تا از سقوط اشیاء و به‌هم‌خوردن تعادل افراد روی آن جلوگیری شود.
• در محل دسترسی به جایگاه کار، محل ورود افراد و کارکنان باید دارای حفاظ یا سرپوش لولایی ایمن باشد.
• لازم است اطراف جایگاه کار، به حفاظ ایمن و متناسب با نوع کار و ایمن مجهز باشد. افزون‌براین، جایگاه کار و کارگران باید از سامانه متوقف‌کننده سقوط برخوردار باشند.
• به‌منظور جلوگیری از بروز هرگونه حادثه احتمالی، لازم است فضای جایگاه کار فاقد هرگونه حفره، پیش‌آمدگی، دست‌انداز و … باشد.
• لازم است طناب‌های جایگاه کار آویزان به مرکز تیرهای پیش‌آمده متصل شده و نیروی این اتصال به‌طور کامل به قرقره منتقل شود.

بیشتر بخوانید: ترفندهای سیم‌کشی ساختمان

تشویق کارکنان به رعایت ایمنی در ارتفاع

نکات ایمنی کار در ارتفاع تنها به استفاده از تجهیزات ایمنی محدود نمی‌شود، بلکه شامل رعایت روش‌های خاص و اصول ایمنی نیز هست. ایمنی کار در ارتفاع نیازمند توجه به مجموعه‌ای از عوامل است که شامل آموزش صحیح کارکنان، استفاده صحیح از تجهیزات ایمنی مانند کمربند و لایف لاین، و رعایت اصول طراحی ایمن برای داربست‌ها و نردبان‌ها می‌شود. همچنین، بررسی شرایط جوی، نظارت بر وضعیت فنی تجهیزات، و تنظیم روش‌های کار مطابق با دستورالعمل‌های ایمنی نیز از جمله اقدامات ضروری برای حفظ ایمنی در کار در ارتفاع است. در مجموع، پیروی از تمامی این نکات ایمنی کار در ارتفاع به‌طور جامع به افزایش ایمنی و کاهش خطرات احتمالی کمک می‌کند.

برای تشویق کارکنان به مشارکت در ارتقای ایمنی و گزارش خطرات احتمالی باید فرهنگ ایمنی مثبتی در محیط کار ایجاد کرد و اهمیت رعایت نکات ایمنی کار در ارتفاع را ترویج داد. برگزاری دوره‌های آموزشی منظم در مورد اصول ایمنی کار در ارتفاع و نحوه گزارش خطرات، آگاه‌سازی کارکنان را افزایش می‌دهد. همچنین، ایجاد سیستم‌های گزارش‌دهی ساده و محرمانه به کارکنان این امکان را می‌دهد که به‌راحتی مسائل را گزارش کنند. ارائه پاداش‌ها و تشویق‌های مناسب به کارکنان فعال در این زمینه انگیزه بیشتری ایجاد می‌کند. گزارش‌گیری منظم و ارائه بازخورد در مورد اقداماتی که بر اساس گزارش‌های ایمنی انجام شده است، نشان می‌دهد که ایمنی جدی گرفته می‌شود. تشویق به مشارکت گروهی و حمایت از پیشنهادات کارکنان نیز از دیگر راهکارهاست که می‌تواند به بهبود شرایط ایمنی کار در ارتفاع کمک کند و محیط کاری ایمن‌تری فراهم آورد.

سخن آخر

برای به‌حداقل‌رساندن خطرات جانی و مالی باید به نکات ایمنی کار در ارتفاع توجه ویژه‌ای داشته باشید. علاوه‌براین، بیمه حوادث کارگاهی نیز راه حلی دوراندیشانه برای جبران هزینه خسارات کار در ارتفاع است. در این مقاله از مجله رونیکس، 11 اصل ایمنی برای کار در ارتفاع را بررسی کردیم. به نظر شما هنگام کار در ارتفاع باید به چه نکات دیگری توجه کرد؟ می‌توانید نظرات خود را از طریق کامنت در همین صفحه به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول

لنیارد چیست و چه کاربردی دارد؟
لنیارد، تسمه یا طنابی ﺍﺳﺖ ﻛﻪ برای برقراری ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﻴﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻛﺎﺭ ﺩﺭ ﺍﺭﺗﻔﺎﻉ ﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﻳﺎ ﻃﻨﺎﺏ تکیه‌گاه ﻳﺎ ﺳﺎﺯﻩ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﺰﺍﺣﻤﺖ از آن استفاده می‌شود.
حداکثر وزن کاربر جهت استفاده از هارنس چقدر است؟
حداکثر وزن کاربر بسته به شرکت تولیدکننده هارنس تا 140 کیلوگرم متغیر است.
شوک‌گیر چیست و چه کاربردی دارد؟
شوک‌گیر، ابزاری است که در روش‌ها و دستورالعمل‌های ایمنی انجام کار در ارتفاع، جهت کم‌کردن تأثیر نیروی ضربۀ سقوط از آن استفاده می‌شود.