سوراخ کاری چیست؟ | معرفی انواع سوراخ کاری + نکات مهم

فرقی نمی‌کند در مشاغل فنی مشغول به کار باشید یا خیر؛ سوراخ کاری فرآیندی است که همیشه به کارتان می‌آید. از صنعت فولاد و آهن، نجاری، کار با فلز و حتی سوراخ‌کاری دیوار خانه برای نصب تابلو؛ صدها صنعت و فعالیت مختلف وجود دارند که در آن‌ها فرد به نوعی با سوراخ کاری مواد مختلف درگیر می‌شود. اگر می‌خواهید با رعایت نکات ایمنی سوراخکاری و انتخاب روش مناسب، از تبعات بعدی انجام نادرست این کار اجتناب کنید، در این نوشتار از مجله رونیکس با ما همراه باشید.

رونیکس را بخوانید!

سوراخ کاری چیست؟ انواع سوراخ کاری کدامند؟

یکی از فرآیندهای ساخت، حذف مواد به روش سوراخ کاری آن‌ها است که خود در انواع مختلف تقسیم‌بندی می‌شود. انواع سوراخ کاری در عین داشتن شباهت‌های زیاد به هم‌دیگر، تفاوت‌هایی نیز با هم دارند. به همین دلیل، شناخت انواع سوراخ کاری و پاسخ سوال روش سوراخکاری چیست باعث می‌شود تا متناسب با پروژه مورد نظر خود بتوانید از روش های سوراخ کاری مناسب استفاده کنید. در ادامه، مهم‌ترین روش ‌های سوراخ کاری بررسی می‌شود:

• سوراخ کاری با دریل و مته (Drilling)
• سوراخ کاری با پانچ (Punching)
• سوراخ کاری به روش ناچینگ (Notching)

سوراخ کاری با دریل و مته (Drilling)

روش سوراخ‌ کاری با دریل و مته پرکاربردترین فرآیند سوراخ‌کاری صنعتی است که نه تنها برای برش و حذف مواد از فلزات، بلکه در سوراخکاری مواد مختلف کاربرد دارد. فرآیند حذف و برش مواد مختلف با استفاده از دریل به این شکل انجام می‌شود که با استفاده از یک متۀ متصل به سه نظام دریل معمولی یا دریل سرکج، سوراخی معمولاً با سطح مقطع دایره‌ای بر روی قطعات کار ایجاد می‌شود.

انواع سوراخ کاری با دریل و مته

دریل و مته یکی از پرکاربردترین انواع ابزار سوراخکاری به شمار می‌روند. این روش در دو مقیاس دستی و ماشینی با کمک دریل دستی یا دریل ماشینی انجام می‌شود. استفاده از مته‌های مختلف سوراخکاری در مواد مختلفی را آسان می‌سازد. در ادامه با لیستی از انواع مته مناسب برای مواد مختلف و انواع دریل ماشینی آشنا خواهیم شد.

انواع مته برای مواد مختلف

• مته الماسه برای مواد سختی مثل شیشه و کاشی
• مته فلزی برای انواع فلزات
• مته چوب برای سوراخ کاری چوب
• مته کاربایدی برای فلزات سخت و مواد صنعتی
• مته گرانیت برای مصالح ساختمانی
• مته خزینه برای سوراخ با مقطع مخروطی
• مته برگی برای سوراخ بزرگ در چوب
• مته کبالتی برای فلزات خیلی سخت

انواع دریل ماشینی

• دریل دستی برقی
• دریل ستونی
• دریل چکشی
• دریل شارژي
• دریل زاویه‌ای
• دریل مگنتی

انواع مته مانند مته الماسه، مته کاربایدی، مته فلز، مته گرانیت، مته چوب، مته خزینه، مته برگی، مته کبالتی و … متناسب با قطعه کار مورد استفاده قرار می‌گیرند.

مته از هر نوعی که باشد، مکانیزم کار با دریل به این صورت است که با چرخش مته و حرکت برشی اولیه، لبه‌های آن در اثر پیشروی و حرکت در امتداد محور دورانی، به درون قطعه کار نیرو وارد می‌کند و با حذف مواد متناسب با اندازه قطر مته، فرآیند سوراخ کاری انجام می‌شود.

بیشتر بخوانید: مکانیزم چکشی دریل چیست؟

البته به این نکته توجه کنید که برای سوراخ کاری بتن، سنگ و مصالح ساختمانی، چرخش مته کافی نیست؛ بلکه نهایتاً این کوبش مته با ضربات و حرکات رفت و برگشتی چکشی است که موجب سوراخ‌شدن مصالح سخت و پرتراکم می‌شود. از این روش سوراخ کاری در صنایع بزرگ و تولید انبوه، صنایع کوچک یا متوسط و حتی کاربردهای خانگی استفاده می‌شود.

مراحل کلی سوراخ کاری با دریل عبارتند از: انتخاب دریل و مته متناسب با نوع کاربری، استفاده از تجهیزات ایمنی، انتخاب محل دقیق سوارخ و علامت‌گذاری آن، شروع سوراخ‌کاری و تنظیم سرعت پیشروی، ادامۀ سوراخ‌کاری تا حفر نهایی سوراخ و پاک‌سازی مکان سوراخ کاری شده.

بیشتر بخوانید: نکات دریل کاری فلزات

از مزایای سوراخ کاری با دریل می‌توان به عدم محدودیت در ضخامت قطعه کار اشاره کرد. ابزارهای مورد استفاده برای این کار نیز نسبت به سایر روش‌های سوراخ کاری مواد، معمولاً مقرون‌به‌صرفه‌تر هستند. محدودیت در شکل هندسی سوراخ‌های ایجادشده به فرم دایره‌ای نیز از معایب استفاده از این روش هستند.

سوراخ کاری با پانچ (Punching)

استفاده از دستگاه پانچ، یکی از روش‌های جدید سوراخ کاری ورق فلزی یا پلیت فلزی است که با سرعت و دقت بسیار بالایی انجام می‌شود. طی فرآیند پانچینگ، قراضۀ فلزی از محل پانچ جدا می‌شود.

انواع پرس پانچ

به‌طور کلی انواع دستگاه پانچ از مکانیزم‌های مختلفی برای سوراخ‌کاری استفاده می‌کنند. از انواع دستگاه پانچ می‌توان به پانچ دستی، پرس ضربه‌ای، پرس پانچ هیدرولیکی و پرس پانچ CNC اشاره کرد. لازم به ذکر است که دستگاه‌های پانچ CNC نسبت به مدل‌های دستی، از دقت و سرعت فوق‌العاده بالاتری برخوردار هستند.

کاربرد سوراخ کاری با پانچ

با استفاده از دستگاه پانچ در مدل‌های مختلف می‌توان سوراخ‌های متنوعی را در ابعاد متفاوت در ورق‌های فولادی، برنجی، مسی یا آلومینیومی ایجاد کرد. پانچ گرد، مربعی، لوزی و مشبک از پرکاربردترین طرح‌های پانچ ورق هستند. از روش سوراخ کاری پانچینگ معمولاً در ساخت و تولید انبوه ورق‌های فلزی مانند قطعات خودرو، بدنه هواپیما، ساخت دیوار امنیتی و کارهای دکوراتیو استفاده می‌شود.

بیشتر بخوانید: از تفنگ‌های میخکوب چه می‌دانید؟

سوراخ کاری با پانچ مزایای زیادی نسبت به سایر فرآیندهای حذف مواد دارد. یکی از مزایای مهم این روش سوراخ کاری، سرعت بالای آن است. تمام انواع ابزار پانچ نسبتاً سریع هستند. یکی دیگر از مزایای این روش، امکان ایجاد اشکال هندسی مختلف در قطعات کار است. از آنجایی که در این روش، نیروی برشی موجب حذف مواد می‌شود نه نیروی دورانی، دیگر لازم نیست ابزار سوراخ کاری گرد باشد. به این ترتیب، طرح‌های متنوع مربعی، گرد، مثلثی، بیضی، لوزی، مشبک و بسیاری از اشکال دیگر را می‌توان روی قطعات کار ایجاد کرد.

هرچند، این روش محدودیت‌های خاص خود را دارد. استهلاک ابزار تأثیر نامطلوبی بر روند کار می‌گذارد و سوراخ‌های بزرگ و بدشکلی را ایجاد می‌کند. ضخامت قابل پانچ نیز بسته به نوع ماده و قطر سوراخی که پانچ می‌شود، متفاوت است.

سوراخ کاری به روش ناچینگ (Notching)

ناچینگ فرآیند دیگری است که برای حذف مواد از ورق و پلیت استفاده می‌شود. ناچینگ نیز مانند پانچینگ، نوعی فرآیند برش برای حذف مواد است. استفاده از ابزارهای سخت‌کاری‌شده و تیز برای ایجاد یک برش دقیق و تمیز در این روش ضروی است. با این وجود، فرآیند برش به روش ناچینگ با پانچینگ متفاوت است. پانچ‌کردن سوراخ در روش پانچینگ در سطح ورق یا قطعه کار انجام می‌شود؛ اما برش در روش ناچینگ فقط در مرزهای بیرونی قطعه انجام می‌شود. از این روش و از ماشین‌های ناچینگ قبل از عملیات خم‌کاری یا شکل‌دهی بعدی قطعه کار استفاده می‌شود.

ناچینگ نیز مزایا و معایبی مشابه فرآیند پانچینگ دارد. در هر دو فرآیند از مکانیزم پرس استفاده شده و برای جداکردن مواد متکی بر نیروی برشی است. برش سریع و تنوع اشکال سوراخ‌ها از مزایای این روش است. مانند روش پانچینگ، در روش ناچینگ نیز با توجه به نوع ماده و قطر سوراخ، محدودیت ضخامت وجود دارد.

همچنین، از ناچینگ مانند پانچینگ معمولاً در فرآیند ساخت ورق فلزی استفاده می‌شود. کاربردهای متداول این روش شامل مواردی هستند که در آن ورق فلزی بعداً خم‌کاری شده یا به روش مکانیکی شکل می‌گیرد.

مقایسه انواع روش‌های سوراخ‌کاری

برای انتخاب از میان روش‌های مختلف سوراخ کاری و پاسخ به سوال بهترین روش سوراخکاری چیست؟ مقایسه میان روش‌ها از لحاظ ابزار مورد نیاز در هر روش، مزایا و معایب و بهترین کاربرد هر یک از روش‌ها در جدول زیر به شما کمک می‌کند تا متناسب با نیاز خود بهترین روش را برگزینید.

جدول مقایسه انواع سوراخ کاری

روش سوراخ‌کاری	ابزار مورد نیاز	مزایا	معایب	موارد کاربرد	توضیحات کوتاه
سوراخ‌کاری با دریل و مته (Drilling)	دریل، مته	عدم محدودیت در ضخامت قطعه کارمقرون‌به‌صرفه	محدودیت در شکل هندسی سوراخ (دایره‌ای)	صنایع فلزی، نجاری، کارهای خانگی	ایجاد سوراخ‌های دایره‌ای در مواد مختلف
سوراخ‌کاری با پانچ (Punching)	دستگاه پانچ دستیپرس ضربه‌ایپرس پانچ هیدرولیکی CNC	سرعت بالاامکان ایجاد اشکال هندسی متنوع	استهلاک ابزارمحدودیت در ضخامت قابل پانچ	تولید انبوه ورق‌های فلزی، قطعات خودرو، بدنه هواپیما	ایجاد سوراخ‌های مختلف در ورق‌های فلزی
سوراخ‌کاری به روش ناچینگ (Notching)	ماشین ناچینگ	برش سریعتنوع در اشکال برش	محدودیت ضخامت برش	فرآیندهای خم‌کاری و شکل‌دهی ورق‌های فلزی	حذف مواد از لبه‌های بیرونی ورق‌ و پلیت

رعایت ایمنی در هنگام سوراخ‌کاری

حال که با انواع سوراخ‌کاری آشنا شده و پاسخی برای این سوال پیدا کرده‌اید که بهترین روش سوراخکاری چیست؟ باید به خاطر داشته باشید رعایت ایمنی در هنگام کار، علاوه بر محافظت از سلامت جسم شما در برابر آسیب‌های عمیق احتمالی که در اثر کار با انواع روش سوراخ کاری شما را تهدید می‌کند، کیفیت کار شما را نیز افزایش خواهد داد.

رعایت نکات ایمنی در هنگام سوراخکاری به چه معناست؟

1. پوشیدن دستکش ایمنی قبل از کار و درآوردن دستکش پس از کنار‌گذاشتن ابزار
2. استفاده از عینک ایمنی مناسب برای محافظت از چشم در برابر براده فلزات
3. پوشیدن لباس و کفش ایمنی برای پوشش مناسب بدن در برابر آسیب احتمالی
4. انتخاب ابزار متناسب با جنس مواد
5. بررسی وضعیت سلامت دستگاه قبل از شروع کار

سخن آخر

در این مقاله از مجله رونیکس با انواع و روش های سوراخ کاری و پاسخ سوال سوراخکاری به چه معناست آشنا شدید. انتخاب روش متناسب با کاربرد مورد نظر در کنار رعایت نکات ایمنی سوراخ کاری باعث می‌شود تا از کارتان بهترین نتیجه را بگیرید. کدام‌یک از روش‌های سوراخ کاری مورد بررسی در این نوشتار، بیشتر به کار شما می‌آید؟ نظرات خود را در همین صفحه با ما به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول