مراحل پرداخت و پوشش‌دهي چوب در مبلمان

این مقاله با همکاری گروه مبلمان دانشگاه تهران و مجله رونیکس و به کوشش بیتا حموله، دانشجوی كارشناسی مهندسی صنايع مبلمان دانشگاه تهران تالیف شده است.

پرداخت و پوشش‌دهي (رنگ‌کاری) چوب‌های مبلمان یکی از مراحل مهم در این صنعت است. پرداخت و رنگ‌کاری مبلمان از این نظر اهمیت دارد که باعث حفاظت چوب در برابر حمله عوامل بیولوژیکی و معایبی مانند پوسیدگی و جلوگیری از نفوذ رطوبت به بافت چوب می‌شود. همچنین رنگ‌کردن چوب‌ها در بخش تعمیرات مبلمان نیز دارای اهمیت است. در بخش تعمیرات می‌توان با رنگ‌کردن چوب، عیوب ظاهری چوب را پوشش و ظاهری یکنواخت به آن داد.

رونیکس را بخوانید.

مزایای رنگ‌کاری و پرداخت چوب

یکی دیگر از مزایای رنگ‌کردن چوب‌ مبل، محافظت از مبلمان‌ است؛ به خصوص مبلمانی که در فضای باز قرار می‌گیرند. برخی از رنگ‌ها در برابر اشعه‌های UV مقاوم هستند و این باعث می‌شود که مبلمان‌های فضای باز در برابر آفتاب دچار پوسیدگی نشوند و چوب آن‌ها تغییر رنگ ندهد. رنگ‌کاری مبلمان باید به صورت حرفه‌ای و با رعایت تمام مراحل و نکات انجام شود تا چوب آن‌ها دچار پوسیدگی نشود و عمر مفید استفاده از آن‌ها بالاتر رود. ابزارها، رنگ‌ها و روش‌های مختلفی برای پرداخت و رنگ‌کاری وجود دارد که با توجه به ویژگی‌ها و نوع کیفیت چوب‌ باید به طور مناسب از آن‌ها استفاده کرد. در ادامه بیشتر با این موضوع آشنا خواهیم شد.

مراحل رنگ‌کاری و پرداخت مبلمان

پرداخت و رنگ‌کاری مبلمان شامل چندین مرحله از جمله آماده‌سازی سطح و پرکردن شکاف‌ها است. برای اینکه رنگ‌کاری به‌درستی و طبق اصول انجام شود، انجام تمام این مراحل ضروری است. در ادامه به توضیح این مراحل می‌پردازیم.

آماده سازی سطح مبلمان

ابتدا باید سطح چوب از هرگونه گرد و غبار، چربی و آلودگی تمیز و پاک شود. همچنین برای رنگ‌کاری و پولیش دوباره مبلمان‌هایی که قرار است تعمیر شوند، باید رنگ‌بری با استفاده از خراشیدن، سنباده‌زدن، ماسه‌سایی و یا رنگ‌زداهای شیمیایی انجام شود. سپس با استفاده از سنباده سطح چوب را صاف کرد. این کار به جذب بهتر رنگ کمک می‌کند و عیوب سطح چوب نیز کاهش پیدا می‌کند.

جهت پرداخت‌كاري از سنباده‌هاي مختلف استفاده مي‌شود. از سنباده شماره ۴۰ که سنباده زبر است و باربرداری زیادی از سطح چوب دارد؛ تا شماره ۱۰۰۰ که سنباده نرم‌تری است و بیشتر برای براقیت و جلای سطح چوب استفاده می‌شود و باربرداری کمی از سطح چوب دارد.

شرکت رونیکس با تولید مجموعه‌ای متنوع از سنباده‌ها، نیازهای مختلف کاربران در فرآیند سنباده‌زنی را پوشش می‌دهد. برای نمونه سنباده لرزان برقی 220 واتی رونیکس مدل 6402، با موتور قدرتمند و بدنه‌ای کوچک و سبک، ابزاری ایده‌آل برای سنباده‌زنی انواع چوب است. این سنباده دارای دسته ارگونومیک است که کنترل بهتر دستگاه و راحتی بیشتر در حین کار را فراهم می‌کند. همچنین، کلید ضد غبار آن از ورود گرد‌و‌غبار و تراشه‌های چوبی به داخل دستگاه جلوگیری می‌کند.

 پرکردن شکاف‍ها و حفره‍ها

برای پرکردن حفره، شکاف، محل اتصالات، جای پیچ، میخ و همچنین فضای تخلخل چوب‌ها از پرکننده‌هایی (فیلر) مانند سیلر، کیلر و یا بتونه که با استفاده از مل، سریش و پودرهای رنگی اخرا، امرا، گل ماشی و یا دوده ساخته می‌شود، استفاده می‌شود. پس از اینکه پرکننده‌ها خشک شدند، دوباره سطح چوب برای یکنواخت‌شدن سنباده زده می‌شود.

پوشش‌دهي و رنگ‌کاری

در صورت نیاز، ابتدا از یک لایه زیرساز (پرایمر) استفاده می‌شود تا رنگ اصلی بهتر جذب سطح چوب شده و موجب یکنواختی رنگ شود. سپس با استفاده از ابزارهای مناسب رنگ‌کاری، رنگ اصلی به صورت یکنواخت بر روی سطح چوب زده می‌شود. رنگ باید به صورت چند لایه نازک زده شود تا لکه و ناهماهنگی روی سطح چوب ایجاد نشود.

خشک شدن پوشش

 بسته به نوع پوششي که استفاده می‌شود، زمان خشک شدن آن بر روی چوب متفاوت است. پس از هر لایه رنگی که به چوب زده می‌شود باید اجازه داد که رنگ خشک شود.

 سنباده‌زنی بین لایه‌ها

در صورت لزوم پس از خشک‌شدن هر لایه رنگ باید با سنباده نرم، سطح چوب را کمی سنباده زد تا لایه بعدی رنگ بهتر روی سطح بشیند و نتیجه نهایی رنگ مطلوب باشد.

 لایه نهایی

 در پایان برای افزایش مقاومت و دوام رنگ می‌توان از یک لایه پوشش‌ محافظ مانند لاک‌ها یا یک لایه سیلر و کیلر استفاده کرد. سیلر و کیلر مقاومت مطلوبی در برابر نفوذپذیری مایعات دارد و از لایه نهایی رنگ محافظت می‌کند. اعمال این لایه نهایی برای محافظت از مبلمان ضروری است.

بیشتربخوانید: رعایت استاندارد در ساخت مبلمان

نکات مهم و اساسي در پوشش‌دهي مبلمان

رعایت نکات ضروری در پوشش‌دهی و رنگ‌کاری مبلمان، باعث بهبود نتیجه کار می‌شود. در ادامه مقاله به توضیح این نکات مهم می‌پردازیم.

1. اولین نکته‌ای که باید به آن توجه شود، میزان رطوبت چوب است. رطوبت تاثیر زیادی بر روی کیفیت پرداخت و رنگ‌کاری چوب دارد. رطوبت چوب می‌تواند باعث عدم تثبیت رنگ و چسبندگی مناسب بین رنگ و سطح چوب شود یا پس از خشک‌شدن رنگ بر روی چوب با مشکلاتی مانند ترک‌خوردن رنگ مواجه شویم. رطوبت مورد نیاز برای چوب‌های مبلمان بین ۱۲ تا ۱۵ درصد است.
2. دومین نکته‌ای که باید به آن توجه شود نوع چوب و کیفیت چوبی است که برای ساخت مبلمان استفاده می‌شود. چوب‌هایی که تغییرات ابعاد (هم‌کشیدگی و واکشیدگی) کمتری دارند، برای پوشش‌دهي چوب مناسب‌تر هستند. کشیده‌شدن و واکشیده‌شدن چوب باعث ترک‌خوردن رنگ می‌شود (واکشیدگی به معنای رطوبت گرفتن چوب و هم‌کشیدگی به معنای از دست دادن رطوبت در چوب است).
3. سومین نکته‌ای که باید به آن توجه شود این است که چوب‌ها باید از درختان بالغ و با سن رشد بالا بوده و دارای گره نباشند. هرچه سن چوبی که استفاده می‌شود کمتر باشد، میزان رنگ‌خوردن آن نیز بیشتر خواهد بود؛ در نتیجه مصرف رنگ و هزینه نیز بیشتر می‌شود.
4. چهارمین نکته، درباره سفیدک‌زدن چوب هنگام رنگ‌کاری است. در برخی شهرهای مرطوب، ممکن است هنگام پاشش رنگ بر سطح چوب رطوبت هوا توسط ذرات رنگ جذب شود؛ در فصول سرد نیز این مشکل وجود دارد. استفاده از رنگ‌های نامرغوب و یا تاریخ گذشته نیز باعث ایجاد سفیدک می‌شود. برای رفع این مشکل باید از حلالی (مثلا تینر) با درجه حلالیت مناسب و رنگ‌های مرغوب استفاده کرد. کنترل رطوبت و دمای محیط نیز به این حل این مشکل کمک می‌کند.

معرفی انواع رنگ‍های چوب

رنگ‌های مختلفی برای پوشش‌دهی و رنگ‌کاری مبلمان وجود دارد که با توجه به نوع مبل و نیاز، باید مناسب‌ترین رنگ را انتخاب کرد. در ادامه به توضیح ویژگی‌های هر یک از این رنگ‌ها می‌پردازیم.

رنگ‌های چوب نیمه شفاف

این نوع رنگ‌ها، رنگ‌های براق‌کننده نفوذگر هستند که خاصیت روغنی دارند؛ به داخل چوب نفوذ می‌کنند و طول عمر چوب مبلمان را بین ۳ تا ۸ سال افزایش می‌دهند.

رنگ‌های شفاف

این نوع از رنگ‌ها علاوه بر پوشاندن سطح چوب، یک لایه رنگ بر روی چوب ایجاد می‌کنند ولی نقش و موج چوب را تغییری نمی‌دهند. رنگ‌های شفاف با دو هدف معمولا استفاده می‌شوند؛ اول افزایش زیبایی و درخشندگی چوب و دوم افزایش عمر مفید چوب. این نوع از رنگ‌ها خود به چندین دسته تقسیم می‌شوند که شامل موارد زیر است:

• انواع لاک‌ها: لاک‌ها با ایجاد لایه‌های سخت بر روی چوب باعث محافظت از چوب‌ها می‌شوند و در مقابل آب، خراشیدگی و حرارت مقاوم هستند.
• سیلرها: سیلر نوعی رنگ شفاف است که به عنوان بتونه مایع نیز شناخته می‌شود؛ برای پرکردن بخش‌های متخلخل چوب مناسب است و قبل از رنگ‌زدن نهایی بر روی چوب استفاده می‌شود. ماده حلال آن تینر است و با استفاده از قلم‌مو و یا پیستوله بر روی سطح چوب زده می‌شود.
• کیلرها: کیلر نوعی رنگ شفاف است که بعد از سیلرها بر روی چوب استفاده می‌شود. ماده حلال آن نیز تینر است و با استفاده از قلم‌مو و پیستوله بر روی سطح چوب زده می‌شود.

• روغن‌های جلا: از روغن جلا می‌توان به عنوان براق‌کننده بر روی سطح چوب استفاده کرد.
• رنگ‌های نیترو سلولزی: این رنگ که با نام رنگ فوری سلولزی نیز شناخته می‌شود، دارای سختی و مقاومت بالا است. سلولز با اسید‌نیتریک و اسید‌سولفوریک ترکیب شده و به نیترو‌سلولز تبدیل می‌شود. این نوع رنگ به دو دسته حلال در الکل و اتر تقسیم می‌شود و قابلیت تسریع در خشک‌شدن را دارد.
• رنگ‌های پلی‌استر: رنگ پلی‌استر، نوعی رنگ براق و شفاف است که برای تسریع در خشک‌شدن به آن‌ها هاردنر (سخت‌کننده رنگ) افزوده می‌شود. رنگ‌های پلی‌استر خود به دو دسته رنگ‌های تمام‌ پلی‌استر و نیم پلی‌استر تقسیم‌بندی می‌شوند. رنگ‌های تمام پلی‌استر از دو قسمت رزین و هاردنر و نیازی به رقیق‌کننده (حلال) ندارند و رنگ‌های نیم پلی‌استر از سه قسمت رزین ، هاردنر و رقیق‌کننده تشکیل می‌شوند.

رنگ‌های غیرشفاف

 رنگ‌های غیرشفاف نوعی از رنگ است که روی سطح چوب را می‌پوشاند و پس از خشک‌شدن به صورت غیرشفاف روی چوب اثر آن باقی می‌ماند. این رنگ می‌تواند نقوش چوب را بپوشاند و تشخیص نوع چوب را سخت و غیر ممکن کند. رنگ‌های غیر شفاف به دسته‌های زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:

• رنگ‌های پلاستیکی: ماده اصلی این رنگ‌ها، مواد شیمیایی پلاستیکی قابل حل در آب است و در انواع سطح‌ها می‌توان از آن‌ها استفاده کرد.
• رنگ‌های روغنی: رنگ روغنی ترکیبی از پودر رنگ حلال روغن و مواد انعطاف‌دهنده است. رنگ‌های روغنی به دو دسته رنگ‌های روغنی مات و رنگ‌های روغنی براق تقسیم می‌شوند. برای استفاده از رنگ روغنی باید سطح چوب را بتونه روغنی زد. حلال این نوع رنگ‌ها تینر روغنی، نفت و … و در برابر رطوبت مقاوم هستند.
• رنگ‌های مقاوم در برابر رطوبت و اشعه UV: در سال‌های اخیر، رنگ‌هایی تولید شده‌اند که علاوه بر مقاومت در برابر رطوبت، خاصیت آب‌گریزی نیز به چوب می‌بخشند. این نوع رنگ‌ها از مبلمان فضای باز در برابر تابش آفتاب و اشعه‌های مضر UV محافظت می‌کنند. مبلمانی که در فضای باز قرار دارند، در صورت استفاده‌نکردن از رنگ‌های مقاوم در برابر UV، به‌مرور تغییر رنگ داده و به طیف‌های طوسی و خاکستری متمایل می‌شوند.

وارنیش‌ها

 وارنیش نوعی رنگ شفاف است که لایه‌ای سخت و محافظ را روی چوب شکل می‌دهد. این نوع رنگ، در برابر رطوبت و حمله عوامل بیولوژیکی به چوب مقاوم است. وارنیش ترکیبی از رزین، روغن خشک‌کننده و حلال است که به صورت مات یا براق وجود دارد. هرچه میزان روغن وارنیش بیشتر باشد، مقاومت در برابر رطوبت آن بیشتر خواهد بود.

ابزارهای مناسب جهت پرداخت و رنگ‌کاری

خط رنگ کارخانه‌ها مجهز به ابزارهایی برای رنگ‌کاری مبلمان هستند. این خط رنگ می‌تواند به‌صورت اتوماتیک، با استفاده از ربات‌ها، فرآیند رنگ‌کاری را انجام دهد یا به‌صورت دستی استفاده شود. همچنین این خط رنگ اغلب به دستگاه‌های خشک‌کن نیز مجهز هستند که رنگ پاشیده‌شده بر روی مبلمان را به‌سرعت خشک می‌کنند.

اتاق رنگ

 محفظه‍ای است که دارای آبشار رنگ بوده و مبلمان‌ها در داخل آن قرار گرفته و عملیات رنگ‌کاری در آن انجام می‌شود. در این اتاق‌ها آبشارهای آب در جهت دفع گرد رنگ‌ وجود دارد. اتاق‌های رنگ بیشتر برای رنگ‌های پودری مناسب بوده و دارای دستگاه‌های تهویه نیز هستند.

رنگ‌کاری با پیستوله

پیستوله ابزاری است که رنگ را به صورت یکنواخت بر روی سطح چوب پخش می‌کند و دارای سرعت بالایی در رنگ‌کردن است. این ابزار برای زدن سیلر،کیلر و نیم پلی‌استر مناسب است. پیستوله‌ها از یک لوله، یک مخزن و یک سری تشکیل شده‌اند. رنگ در داخل مخزن ریخته می‌شود و با استفاده از سری رنگ بر روی سطح مبلمان پاشیده می‌شود. هدر رفت رنگ در این ابزار زیاد بوده و مناسب رنگ‌های گران قیمت نیست. اما به صورت کلی رنگ‌کاری با پیستوله مزایای زیادی به همراه دارد.

رونیکس پیستوله‌های مختلفی را برای کار با رنگ تولید کرده است که هر کدام ویژگی‌های خاص دارد. برای مثال پیستوله برقی خرطومی 650 واتی رونیکس مدل 1365، مجهز به موتور قدرتمند و سیستم رنگ‌پاشی HVLP است. این پیستوله برای انواع کاربردهای خانگی و حرفه‌ای مناسب بوده و کار با آن بسیار راحت است. طراحی منحصر‌به‌فرد این پیستوله باعث پاشش یکنواخت رنگ بر روی سطوح می‌شود. همچنین، این دستگاه دارای دکمه کنترل جریان است که امکان کاهش و افزایش میزان خروجی رنگ را فراهم می‌کند.

بیشتر بخوانید: چگونه با پیستوله رنگ آمیزی کنیم؟

پیستوله قلمی رنگ‌پاش (ایر براش)

نوعی پیستوله کوچک است که برای قسمت‌های ظریف‌کار، پتينه‌كاري و سایه‌زنی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

قلم مو (براش)

 قلم مو ساده‌ترین ابزار مناسب برای رنگ‌های روغنی و گیاهی است. هدر رفت رنگ با این ابزار کمتر بوده و برای رنگ‌های گران قیمت مناسب است؛ ولی سرعت کار نیز با این ابزار پایین خواهد بود.

بیشتر بخوانید: آموزش ساده نحوه کار با سنباده لرزان + ۷ نکته

سخن آخر

یکی از مراحل مهم درساخت و تولید مبلمان در کارخانه‌ها و کارگاه‌ها، بخش پرداخت و رنگ‌کاری آن است. رعایت تکنیک‌ها و نکات در این بخش باعث می‌شود تا طول عمر و دوام مبلمان افزایش یابد و از چوب در برابر رطوبت، پوسیدگی و حمله عوامل بیولوژیکی محافظت شود. همچنین از پرداخت و رنگ‌کاری مبلمان می‌توان برای تعمیرات مبلمان، تغییر و نوسازی مبلمان‌های قدیمی استفاده کرد. پرداخت و رنگ‌کاری مناسب باعث افزایش زیبایی و جلوه مبلمان‌ها و پنهان‌کردن عیوب طبیعی چوب مثل لکه‌ها و یا تغییر رنگ چوب و افزایش فروش و کسب رضایت مشتریان خواهد شد.

رونیکس برندی با تفکر جهانی، با تولید ابزارآلاتی که در صنعت چوب و مبل‌سازی کاربرد زیادی دارند همراه همیشگی صنعت‌گران صنف نجاری و تولید مبلمان است. ابزار باکیفیت اساس تولید محصولات باکیفیت است و رونیکس همواره در جهت تولید ابزارآلاتی مطابق با استانداردهای جهانی تلاش می‌کند تا پاسخگوی نیاز صنایع مختلف باشد.